Τι είναι  το Τριώδιο; Ο μέγας ποιητής Κοσμάς Μαϊουμα έγραψε ύμνους για την Αγία και Μεγάλη Εβδομάδα που αποτελούνται από τρεις ωδές. Στη συνέχεια και άλλοι υμνογράφοι συνέθεσαν τριώδιους ύμνους για όλη τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Έτσι η περίοδος από την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου μέχρι και το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου, η περίοδος δηλαδή κατά την οποία ψάλλονται οι τριώδιοι ύμνοι, ονομάστηκε Τριώδιο.

Αυτά τα λίγα και απλά για την ονομασία της περιόδου στην οποία εισήλθαμε σήμερα και η οποία περιλαμβάνει δέκα Κυριακές, τέσσερις προπαρασκευαστικές της νηστείας (Τελώνου και Φαρισαίου, Ασώτου, Απόκρεω και Τυρινής), έξι Κυριακές της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και τελευταία τη Μεγάλη Εβδομάδα .

Το Τριώδιο θεωρείται θησαυροφυλάκιο της ιεράς παραδόσεως της ορθοδόξου Εκκλησίας και περιέχει την άριστη βίωση του αγίου και του θείου από τους πιστούς. Να το πω πιο απλά : Το Τριώδιο είναι μία ξεχωριστή περίοδος του έτους κατά την οποία η νηστεία, οι ακολουθίες, η συχνότερη προσέλευση στα Μυστήρια, οι κατανυκτικοί ύμνοι και τα ανάλογα ιερά αναγνώσματα περνούν μέσα μας μηνύματα συντριβής, μετανοίας, αγιότητος και αυτοκατακρίσεως.

Πράγματι, αδελφοί μου, όταν νηστεύουμε και από τις τροφές και από τις διάφορες ηδονές και απολαύσεις, νιώθουμε μέσα μας πένθος και θλίψη. Όταν πηγαίνουμε συχνά στον εξομολόγο και εξαγορεύουμε τα αμαρτήματά μας, χύνουμε δάκρυα. Όταν στους ναούς μας ακούμε τα θρηνητικά άσματα «Ελέησόν με ο Θεός» ή «της μετανοίας άνοιξόν μοι πύλας» και «τα πλήθη των πεπραγμένων μοι δεινών» και τόσα άλλα, πώς να μην συντριβούμε από τα πλήθη των αμαρτημάτων και και των λαθών μας; Νηστεία αυστηρή, εξομολόγηση, προσευχή πολύωρη ατομική ή και δημόσια στον ναό, θεία Κοινωνία πιο συχνή, να ή βίωση του θείου και του αγίου.

Γι΄ αυτό λέμε συχνά ότι το Τριώδιο είναι περίοδος αγώνα, διότι καταπολεμούμε κάθε στιγμή τη λαιμαργία μας με τη νηστεία, την υπερηφάνειά μας με την εξομολόγηση, τη ραθυμία μας με τις περισσότερες ιερές ακολουθίες, τις κακές συνήθειές μας με την εγκράτεια και τη σωφροσύνη. Όχι ότι τον υπόλοιπο χρόνο δικαιούμαστε να αμαρτάνουμε ή να μην αγωνιζόμαστε πάντοτε πρέπει ο χριστιανός να είναι ξύπνιος και αγωνιζόμενος. Αυτές τις ημέρες όμως του Τριωδίου η φιλόστοργη μητέρα μας Εκκλησία, που ξέρει ότι αποξεχνιόμαστε σαν τα μικρά παιδιά στα αμαρτωλά και ευχάριστα παιχνίδια ή ότι μας απορροφούν οι μέριμνες της ζωής ή και παρασυρόμαστε στους δρόμους της ύλης, προσπαθεί ιδιαίτερα να μας κάνει να στρέψουμε τα μάτια προς τον ουρανό, να μας θυμίσει τη θεία καταγωγή μας, τον Πανάγιο Πατέρα μας, ώστε να ζήσουμε πιο ευλαβικά, πιο άγια και με περισσότερη ευσέβεια αυτή την περίοδο.

Πρώτη Κυριακή του Τριωδίου σήμερα, και η Εκκλησία μας διάβασε την παραβολή του Τελώνου και του Φαρισαίου. Καταδίκασε τη φαρισαϊκή κενοδοξία, την υψηγορία, την κατάκριση και μας συνιστά και μας να τα αποφύγουμε. Δικαίωσε την τελωνική ταπείνωση, τη μετάνοια, τον στεναγμό και τη συντριβή, για να μάθουμε και μεις τη θεάρεστη φωνή της μετανοίας και της ταπεινώσεως του Τελώνου. Τα μάτια όλων μας είναι βεβαρυμμένα από τις αμαρτίες και δεν μπορούμε να ατενίζουμε τον ουρανό, γι΄ αυτό είναι προτιμότερο να σκύβουμε σαν τον Τελώνη και να φωνάζουμε βαθειά μέσα στην ψυχή μας «συγχώρησέ με, Κύριε».

Να, λοιπόν, το πρώτο μάθημα του Τριωδίου. Να αποφύγουμε την υψηγορία του Φαρισαίου και να μάθουμε του Τελώνου την ταπείνωση. Η υπερηφάνεια, η κενοδοξία, η επίδειξη και η υποκρισία καταστρέφουν σήμερα περισσότερο από κάθε τι άλλο τις ανθρώπινες σχέσεις αλλά και απομακρύνουν τον Θεό από τα ανθρώπινα πράγματα, γιατί ο Θεός αντιτάσσεται και βδελύσσεται τους υπερήφανους ανθρώπους, ενώ αντίθετα συμπαθεί και συμπαρίσταται στους ταπεινούς.

Ας κάνουμε, αδελφοί μου, μία συστηματικότερη και γενναιότερη προσπάθεια να ταπεινώσουμε τους εαυτούς μας με τη νηστεία, τη μετάνοια και την εξομολόγηση, ώστε να ειρηνεύουμε με τους συνανθρώπους μας, αλλά κυρίως για να δικαιωθούμε από τον Θεό. Αμήν.

Ο Βεροίας Παντελεήμων.