Η μνήμη των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης δεν είναι μόνο μια τιμητική αναφορά σε δύο μεγάλες ιστορικές φυσιογνωμίες της Εκκλησίας. Είναι, κυρίως, μια ευκαιρία για να στοχαστούμε πάνω στον τρόπο που ο Θεός ενεργεί μέσα στην ιστορία, φανερώνοντας την αγάπη Του στον κόσμο και οδηγώντας την πορεία των ανθρώπων προς τη σωτηρία. Οι Άγιοι αυτοί, και ιδιαίτερα ο Μέγας Κωνσταντίνος, υπήρξαν όργανα του θελήματος του Θεού σε μια κρίσιμη καμπή της ανθρώπινης ιστορίας: από τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία της διώξεως στην Οικουμενική Εκκλησία της ειρήνης.

Αυτό ακριβώς το πνευματικό υπόβαθρο φωτίζουν και τα δύο αναγνώσματα της εσπερινής ακολουθίας της εορτής τους – από το Γ´ Βασιλειών και τον Ησαΐα – τα οποία δεν επιλέχθηκαν τυχαία, αλλά λειτουργούν ως θεολογικοί καθρέφτες της προσφοράς των αγίων και της συνέχειας του σχεδίου του Θεού.Το πρώτο ανάγνωσμα (Γ´ Βασ. 8:22-30) παρουσιάζει τον Σολομώντα να προσεύχεται κατά τα εγκαίνια του Ναού της Ιερουσαλήμ. Ο ναός υπήρξε σημείο αναφοράς της θείας παρουσίας, της ενότητας του λαού και της σωτηρίας. Ήταν το επίκεντρο μιας νέας εποχής.Αντίστοιχα, η εποχή του Κωνσταντίνου σηματοδότησε για την Εκκλησία μια νέα αρχή. Η παύση των διωγμών, η ελευθερία της λατρείας και η σύγκληση της Α´ Οικουμενικής Συνόδου (325 μ.Χ.) φανερώνουν μια στροφή της Ιστορίας προς την παρουσία του Θεού στον δημόσιο χώρο. Όπως ο Σολομών έκτισε τον Ναό για να λατρεύεται ο Θεός, έτσι και ο Μέγας Κωνσταντίνος έκτισε ναούς, τίμησε το Σταυρό και οραματίστηκε μια κοινωνία που θα ζούσε εν ειρήνη με τον Θεό.

Όμως ο Σολομών γνώριζε πως ούτε οι πέτρες, ούτε ο χρυσός, ούτε οι τελετές αρκούν: χρειάζεται καθαρή καρδιά και υπακοή στο θέλημα του Θεού. Το ίδιο ισχύει και για τη χριστιανική πολιτεία που εγκαινίασε ο Κωνσταντίνος – η οποία, παρά τις ευλογίες, είχε κι εκείνη την πρόκληση της συνέπειας στην πίστη και την αγάπη.Το δεύτερο ανάγνωσμα (Ησ. 61:10 – 62:5) είναι ένας ποιητικός ύμνος ελπίδας και σωτηρίας. Ο προφήτης απευθύνεται στον λαό που γύρισε από την αιχμαλωσία αλλά δεν είδε να εκπληρώνονται όλα τα όνειρά του. Κι όμως, ο Θεός υπόσχεται: «Δεν θα σιωπήσω για τη Σιών… η σωτηρία της θα λάμψει σαν λαμπάδα». Ο Κύριος δεν παραιτείται από τον λαό Του· ακόμη κι όταν εκείνος απογοητεύεται, Εκείνος εργάζεται για την αποκατάσταση.

Ο Μέγας Κωνσταντίνος, ως πρόσωπο της ιστορίας, υπήρξε εκπλήρωση αυτής της ελπίδας: ένας άρχοντας που είδε στον Χριστό την Αλήθεια, που άλλαξε τον ρουν της ιστορίας και μετέτρεψε την έρημο των διωγμών σε «οικουμένη» – έναν κόσμο όπου θα μπορούσε να ευδοκιμήσει το Ευαγγέλιο. Η λέξη "Οικουμένη", που χρησιμοποιείται στον Ησαΐα για την ευλογημένη γη, γίνεται στο Βυζάντιο τίτλος της χριστιανικής πολιτείας.Αλλά η προφητεία δεν ολοκληρώνεται τότε. Όπως λέει και ο Συμεών όταν βλέπει τον Ιησού: «Είδον το σωτήριόν σου… φως εις αποκάλυψιν εθνών». Ο τελικός προορισμός είναι η Βασιλεία του Θεού – η Εκκλησία ως νύμφη Χριστού, κόσμος μεταμορφωμένος από την αγάπη Του.

Η εορτή των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης μάς προσκαλεί να σταθούμε με εμπιστοσύνη απέναντι στο σχέδιο του Θεού για τον κόσμο. Παρά τις δυσκολίες, τις ανατροπές, τις προκλήσεις κάθε εποχής, ο Θεός είναι παρών. Όπως άλλοτε έκανε το αδύνατο δυνατό – μετατρέποντας ένα σταυρό σε σύμβολο νίκης, μια αυτοκρατορία σε φορέα του Ευαγγελίου – έτσι και σήμερα εργάζεται για τη σωτηρία του κόσμου.Η δική μας αποστολή είναι να Τον εμπιστευτούμε. Όχι να ελέγξουμε το μέλλον, αλλά να συμπορευθούμε με το θέλημά Του. Να αναζητούμε τη δικαιοσύνη Του, να προσευχόμαστε με πίστη, να γινόμαστε φορείς φωτός και παρηγοριάς. Η Εκκλησία δεν είναι ένα παρελθόν που νοσταλγούμε. Είναι το παρόν που ζούμε και το μέλλον που ελπίζουμε.

Οι Άγιοι Κωνσταντίνος και Ελένη μας καλούν να γίνουμε συνεργοί του Θεού στην πορεία της σωτηρίας. Να αγαπήσουμε Εκείνον που «εμφανίζεται ξαφνικά στον ναό Του», όχι για να καταδικάσει, αλλά για να σώσει. Και να κρατήσουμε την ελπίδα ότι το φως Του θα νικήσει κάθε σκοτάδι.

Δημήτριος Τζαφέρης

Θεολογος Λαμπαδάριος Ιερού μας Ναού