Ἡ χρήση τοῦ φωτός στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία –μέσα ἀπὸ τὸ καντήλι, τὴ λαμπάδα καὶ τὸ κερί– δὲν ἀποτελεῖ ἀπλὴ συμβολικὴ πράξη, ἀλλὰ βαθιὰ θεολογικὴ μαρτυρία. Ἐκφράζει τὴν πίστη στὸν Χριστὸ ὡς φῶς τοῦ κόσμου, ἀναπέμπει τὴν προσευχὴ τοῦ πιστοῦ καὶ ὑποδηλώνει τὴν ἐσωτερικὴ μεταμόρφωση τοῦ ἀνθρώπου.

Τὸ Φῶς τοῦ Χριστοῦ «Ἐγώ εἰμι τὸ φῶς τοῦ κόσμου» (Ἰω. 8,12), δηλώνει ὁ Χριστός, καὶ τὸ φῶς ποὺ ἀναδίδεται ἀπὸ τὸ καντήλι ἢ τὸ κερί, γίνεται σημείο αὐτῆς τῆς ἀλήθειας. Ὁ Μέγας Βασίλειος, ἐρμηνεύοντας τὴ σχέση τοῦ Πατρὸς μὲ τὸν Υἱόν, γράφει: «Ὡς ἀπαύγασμα φωτεινὸν ἐκ Πατρὸς, ὁ Υἱὸς λάμπει εἰς τὰς καρδίας τῶν πιστῶν» (PG 32, 132C). Ἡ φωταγώγηση τοῦ ναοῦ, ἡ ἄναμμα κεριῶν στὶς εἰκόνες, ἢ τὸ ἀέναο φῶς τοῦ καντηλιοῦ μπροστὰ στὴν Ἁγία Τράπεζα, μαρτυροῦν τὴν ζωντανὴ παρουσία τοῦ ἀκτίστου φωτός μέσα στὸν κόσμο.

Θυσία καὶ Προσφορά Ἡ πράξη τοῦ ἀναμμένου κεριοῦ ἢ τῆς λαμπάδας δὲν εἶναι μηχανικὴ ἢ ἐθιμοτυπική. Ὁ πιστός προσφέρει ἕνα ἀπὸ τὰ ἐλάχιστα ὑλικὰ πράγματα –τὸ κερί– ὡς σημείο προσευχῆς, εὐχαριστίας, ἢ ἱκεσίας. Καθὼς καίγεται, λιώνει, καὶ φωτίζει, ὅπως καλείται νὰ πράξει καὶ ἡ ψυχὴ ἐν Χριστῷ. Ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης γράφει: «Ὥσπερ τὸ κερίον, ὁμοίως καὶ ἡ ψυχὴ τοῦ πιστοῦ ὀφείλει νὰ καίγεται ἐν πόθῳ Θεοῦ». Εἶναι, λοιπόν, μία ἄτυπη λατρευτικὴ θυσία.

Παρουσία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος Τὸ φῶς συνδέεται ἄρρηκτα μὲ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα. Οἱ γλῶσσαι πυρὸς τῆς Πεντηκοστῆς (Πράξ. 2,3) δείχνουν πῶς ἡ παρουσία τοῦ Παρακλήτου φωτίζει ἐσωτερικά τὸν ἄνθρωπο. Κατὰ τὸν Ἅγιο Συμεὼν τὸν Νέο Θεολόγο, «Ὁ φωτισμὸς ἐν καρδίᾳ εἶναι ἐνέργεια τοῦ Πνεύματος» (PG 120, 112). Τὸ φῶς τῶν κεριῶν, ὅταν συνοδεύεται μὲ πνευματικὴ ζωή, γίνεται ἀντανάκλαση τοῦ φωτισμοῦ τῆς ψυχῆς.

Ἐλπίδα καὶ Ἀνάσταση Στὴν Ὀρθόδοξη πράξη, ἡ μνήμη τῶν κεκοιμημένων συνοδεύεται μὲ τὸ ἄναμμα κεριῶν. Τὸ φῶς ἀναπέμπεται ὑπὲρ ἀναπαύσεως, ὡς σύμβολο ἐλπίδας στὴν ἀνάσταση καὶ συμμετοχῆς στὸ «φῶς τῆς ζωῆς». Ὁ ἱερατικὸς λόγος ἐπὶ μνημοσύνου παρακαλεῖ τὸν Θεὸ νὰ κατατάξει τὴν ψυχὴ «ἐν τόπῳ φωτεινῷ, ἐν τόπῳ ἀναψύξεως» – μὲ τὸ φῶς ὡς κύριο ἀπεικονιστικὸ στοιχεῖο τῆς μακαριότητας.

Ἐκκλησιολογικὴ Θεώρηση Κατὰ τὸν π. Ἰωάννη Ρωμανίδη, ἡ ἐμπειρία τοῦ ἀκτίστου φωτός εἶναι ἡ καρδιά τῆς Ὀρθόδοξης πνευματικότητας. Τὸ φῶς τοῦ καντηλιοῦ δὲν εἶναι τεχνητὸ σύμβολο, ἀλλὰ φανέρωση τῆς ζωῆς τοῦ Θεοῦ μέσα στὸν λατρευτικὸ χώρο. Ὁ π. Γεώργιος Μεταλληνὸς παρατηρεῖ ὅτι «τὸ ἀνάμμενο κερί εἶναι ὁρατὴ προσευχή, ὁρατὸς πόθος τοῦ ἀνθρώπου γιὰ ἔνωση μὲ τὸ θείον». Ἐπομένως, ἡ χρήση φωτὸς στὴ λατρεία εἶναι θεολογικὴ ἐξομολόγηση.

Τὸ κερί, ἡ λαμπάδα καὶ τὸ καντήλι εἶναι φαινομενικὰ ἀπλά, ἀλλὰ φορτισμένα μὲ βαθεῖα θεολογικὰ νοήματα. Μιλούν γιὰ τὴν παρουσία τοῦ Χριστοῦ, τὴ δράση τοῦ Πνεύματος, τὴ θυσιαστικὴ ζωή τοῦ χριστιανοῦ καὶ τὴν ἐλπίδα τῆς ἀναστάσεως. Μέσα ἀπὸ αὐτὰ, ὁ ἄνθρωπος καλείται νὰ γίνει φῶς ἐν Κυρίῳ, «ὡς λύχνος ἐν σκοτεινῷ τόπῳ» (Β΄ Πέτρ. 1,19).

Δημήτριος Τζαφέρης

Θεολόγος Λαμπαδάριος Ιερού μας Ναού.