‘’Η Αγία των Φώτων ημέρα’’, όπως εκάλεσε την Εορτή των Θεοφανείων  ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος,    αποτελεί ‘’μυστήριον υψηλόν τε και θείον, και της άνω λαμπρότητος πρόξενον’’, όπως αναφέρει ο μεγάλος  αυτός Πατέρας της Εκκλησίας μας, εις τον λόγον του ‘’Εις τα Άγια Φώτα’’.  Τα Άγια Θεοφάνεια καλούνται και Φώτα, γιατί κατά τα πρώτα χριστιανικά χρόνια οι πρώτοι Χριστιανοί εβαπτίζοντο την παραμονή της Εορτής Αγίων Θεοφανείων.Πλήθος ‘’πνευματικών λογίων’’, από την Υμνογραφία της Εκκλησίας, μας βοηθούν να αντιληφθούμε το μεγάλο νόημα της Εορτής των Αγίων Θεοφανείων του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού.  «Ακόρεστος γαρ η γλυκύτης των πνευματικών λογίων∙ ου γαρ ευφραίνει κοιλίαν, αλλά καρδίαν, και λογισμούς ευσεβών εις φιλοθεΐαν άγει», για να δανειστούμε τα σπουδαία λόγια, από τον Λόγο του Αγίου Ιωάννη του Χρυσόστομου ‘’Εις τα Άγια Θεοφάνεια’’.Υπάρχουν αρκετές αναφορές περί φωτισμού στην Ακολουθία της Εορτής των Αγίων Θεοφανείων.  Εις το τροπάριον της εορτής «Εν Ιορδάνη βαπτιζομένου σου Κύριε» ψάλλομε «Ο επιφανείς Χριστέ ο Θεός, και τον κόσμον φωτίσας δόξα σοι».  Σε στιχηρό ιδιόμελο του Εσπερινού της Εορτής ψάλλομε, «τον φωτισμόν ημών, τον φωτίσαντα πάντα άνθρωπον». Στο «και νυν» πριν την Είσοδον κατά την Εσπερινή Ακολουθία ψάλλομε, «του δοξάζειν σε Σωτήρ, τον φωτισμόν των ψυχών ημών».

Εις την Λιτή σε ιδιόμελον του Κοσμά Μοναχού αναφέρονται και τα εξής : «Ω του θαύματος, δίχα πυρός  αναχωνεύει, και αναπλάττει άνευ συντρίψεως, και σώζει τους εις αυτόν φωτιζομένους, Χριστός ο Θεός και Σωτήρ των ψυχών ημών».Το παρατηρούμε και στο τροπάριο που ακολουθεί των Παλαιοδιαθηκικών αναγνωσμάτων, «Επεφάνης εν τω κόσμω, ο τον κόσμον ποιήσας, ίνα φωτίσεις τους εν σκότει καθημένους· Φιλάνθρωπε δόξα σοι».  Στους στίχους που ακολουθούν του τροπαρίου αυτού ψάλλομε στην κατακλείδα του τροπαρίου αυτού, «Ίνα φωτίσεις τους εν σκότει καθημένους· Φιλάνθρωπε δόξα σοι». Ο στίχος του Προκειμένου πριν το Αποστολικό ανάγνωσμα λέγει, «Κύριος φωτισμός μου και Σωτήρ μου».Σε στιχηρό ιδιόμελο του Εσπερινού της Εορτής ψάλλομε, «τον φωτισμόν ημών, τον φωτίσαντα πάντα άνθρωπον». Στο «και νυν» πριν την Είσοδον κατά την Εσπερινή Ακολουθία ψάλλομε, «του δοξάζειν σε Σωτήρ, τον φωτισμόν των ψυχών ημών».Μετά τα υπόλοιπα Παλαιοδιαθηκικά αναγνώσματα ψάλλομε, το τροπάριον, «Αμαρτωλοίς και τελώναις, δια πλήθους ελέους σου επεφάνης Σωτήρ ημών, που γαρ είχε το φως σου λάμψαι, ειμή τοις εν σκότει καθημένοις; δόξα σοι». Στους στίχους που ακολουθούν του τροπαρίου αυτού ψάλλομε την κατακλείδα του τροπαρίου αυτού «Που γαρ είχε το φως σου λάμψαι, ειμή τοις εν σκότει καθημένοις; δόξα σοι».Κατά τη Θεία Λειτουργία, ο υμνογράφος θέτει τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο να ερωτά, «πως φωτίσει ο λύχνος το Φως;»    Μετά το Ευαγγέλιο και τα ‘’Ειρηνικά’’ εις την ευχή που διαβάζει ο ιερέας μυστικώς,  αναφέρει μεταξύ άλλων το εξής : «το φως το εκ φωτός, ο ελθών εις τον κόσμον του φωτίσαι αυτόν».  Σε άλλη ευχή που διαβάζει ο ιερέας μεγαλοφώνως,  αναφέρει μεταξύ άλλων το εξής : «το Φως το απρόσιτον, το φωτίζον πάντα άνθρωπον εις τον κόσμον λάμψον καμοί τω αναξίω δούλω σου, φώτισον μου της διανοίας τα όμματα».

Εις τον όρθρον ψάλλομε «Πνεύμα δε το Άγιον, επί σε κατεγίνετο εν ω και φωτισθέντες βοώμεν∙ Δόξα τω εν Τριάδι Θεώ».  Το κοντάκιον της εορτής «Επεφάνης σήμερον», καταλήγει με το «ήλθες εφάνης το Φως το απρόσιτον».Το ίδιο παρατηρούμε και στο τροπάριο, «Αμαρτωλοίς και τελώναις, δια πλήθους ελέους σου επεφάνης Σωτήρ ημών, που γαρ είχε το φως σου λάμψαι, ειμή τοις εν σκότει καθημένοις; δόξα σοι». Στους στίχους που ακολουθούν του τροπαρίου αυτού στην κατακλείδα ψάλλομε, «Που γαρ είχε το φως σου λάμψαι, ειμή τοις εν σκότει καθημένοις; δόξα σοι». Σε ιερατική ευχή, εις την Ακολουθία του Μεγάλου Αγιασμού  των Αγίων Θεοφανείων, ποίημα του Πατριάρχου Ιεροσολύμων Σωφρονίου, αναφέρει ότι «Σήμερον του σκότους ελυτρώθημεν, και τω φωτί της θεογνωσίας καταυγαζόμεθα».Εις την Ακολουθία του Μεγάλου Αγιασμού  των Αγίων Θεοφανείων, το Ιδιόμελο του Πατριάρχου Ιεροσολύμων Σωφρονίου αναφέρει ότι, «ο Πρόδρομος εβόησε λέγων∙ πως φωτίσει ο λύχνος το Φως; ».  Μετά το Ευαγγέλιο και τα ‘’Ειρηνικά’’ εις την ευχή που διαβάζει ο ιερέας μυστικώς,  αναφέρει μεταξύ άλλων το εξής : «το φως το εκ φωτός, ο ελθών εις τον κόσμον του φωτίσαι αυτόν».  Σε ευχή που διαβάζει ο ιερέας μεγαλοφώνως,  αναφέρει μεταξύ άλλων το εξής : «το Φως το απρόσιτον, το φωτίζον πάντα άνθρωπον εις τον κόσμον λάμψον καμοί τω αναξίω δούλω σου, φώτισον μου της διανοίας τα όμματα».Το υμνογραφικό βίωμα του Ορθοδόξου λαού μας, ήταν φυσικό να περάσει και εις τα κάλαντα των Φώτων με την αρχή, «Σήμερα είν’ τα Φώτα κι ο φωτισμός και γιορτή μεγάλη κι αγιασμός».  Δικαίως λοιπόν την Εορτήν των Αγίων Θεοφανείων του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού και Εορτή των Φώτων την καλούμε.

Β.Χαραλάμπους Θεολόγου