Στο προηγούμενο κήρυγμά μας, αδελφοί μου χριστιανοί, ερμηνεύοντας την Θεία Λειτουργία, αρχίσαμε να λέμε για τα μετά την «Μικρή Είσοδο». Είπαμε ότι μετά την «Μικρή Είσοδο», μετά δηλαδή το «Σοφία Ορθοί», ο ψάλτης λέει τα Απολυτίκια των Αγίων που τελειώνουν με ένα Κοντάκιο. Και είπαμε ότι το πιο συνηθισμένο Κοντάκιο είναι το «Προστασία των χριστιανών ακαταίσχυντε», που υμνεί την Παναγία μας. Ας προσέξουμε ότι και εδώ συμβαίνει αυτό που είδαμε και αλλού στην Θεία Λειτουργία, στα «Ειρηνικά»: Ότι δηλαδή οι ύμνοι στους Αγίους τελειώνουν με ύμνο της Παναγίας, όπως τα «Ειρηνικά» τελειώνουν με το  «Της Παναγίας Αχράντου, Υπερευλογημένης…».

 Και τώρα από τους Αγίους, που τους ψάλαμε τα Τροπάριά τους, πάμε στον απόλυτα Άγιο, τον Θεό μας. Θα το παρατηρήσουμε αυτό συχνά στην Θεία Λειτουργία: Από τα μικρότερα πάμε στα μεγαλύτερα και από τα κατώτερα στα ανώτερα, γιατί η Θεία Λειτουργία έχει αναγωγικό χαρακτήρα. Ακούμε, λοιπόν, τώρα τον Ιερέα να λέγει: «Ότι Άγιος ει ο Θεός ημών και Σοι την δόξαν αναπέμπομεν τω Πατρί και τω Υιώ και τω Αγίω Πνεύματι». Και ο ψάλτης ψάλλει: «Άγιος ο Θεός, Άγιος ισχυρός, Άγιος αθάνατος, ελέησον ημάς».

Αυτός ο ύμνος, αγαπητοί μου, είναι ένας ύμνος στον Πανάγιο Θεό και ο Θεός μας, όπως ξέρουμε, είναι Τριαδικός: Ο Πατέρας, ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα. Έτσι, λοιπόν, το «Άγιος ο Θεός» λέγεται για τον Πατέρα. Το «Άγιος Ισχυρός» λέγεται για τον Υιό. Και το «Άγιος Αθάνατος» λέγεται για το Άγιο Πνεύμα. Τρία είναι τα Θεία Πρόσωπα, αλλά μία είναι η Θεότητα. Γι΄αυτό, ενώ λέμε «Άγιος ο Θεός, Άγιος ισχυρός, Άγιος αθάνατος», τρία δηλαδή Θεία Πρόσωπα, στην συνέχεια λέμε «ελέησον» ημάς, στον ενικό αριθμό και δεν λέμε «ελεήσατε» ημάς, γιατί τα Τρία εδώ κάνουν Ένα: Τρία Πρόσωπα, Μία Θεότητα.

 Ο ύμνος αυτός, αγαπητοί μου, το «Άγιος ο Θεός, Άγιος Ισχυρός, Άγιος Αθάνατος» δεν είναι τωρινό εφεύρημα, αλλά είναι παρμένος από την Αγία Γραφή, από την Παλαιά Διαθήκη. Σας το είχα πει και άλλοτε ότι ο προφήτης Ησαΐας στο μεγαλόπρεπο εκείνο όραμα της κλήσεώς του είδε τον Θεό στον ουράνιο θρόνο Του και άκουσε τους αγγέλους να ψέλνουν «Άγιος, Άγιος, Άγιος, Κύριος Σαβαώθ». Το «Άγιος», λοιπόν, τρείς φορές, το «Τρισάγιον», όπως λέμε, είναι ύμνος των Αγγέλων. Και το «Θεός» και το «Ισχυρός» και το «Αθάνατος» είναι παρμένο από το Ψαλτήριο, όπου λέγει ο ψαλμωδός: «Εδίψησεν η ψυχή μου προς τον Θεόν, τον Ισχυρόν, τον Ζώντα» (Ψαλμ. 41,3). Ώστε, λοιπόν, αγαπητοί μου χριστιανοί, όταν λέμε το «Άγιος ο Θεός, Άγιος Ισχυρός, Άγιος Αθάνατος» επαναλαμβάνουμε αγγελικές και προφητικές φωνές και αγιάζονται τα χείλη μας. Αλλά πρέπει να λέμε τον ύμνο αυτό με συναίσθημα ευλαβείας, με κατάνυξη γιατί τέτοιο αίσθημα είχε ο προφήτης Ησαΐας, όταν τον άκουσε από τους Αγγέλους στο όραμά του: «Ω τάλας εγώ, - είπε – ότι κατανένυγμαι» (Ης. 6,5). Με κατάνυξη, λοιπόν, πρέπει να λέμε τον Τρισάγιο ύμνο, όπως και με κατάνυξη πάλι να στεκόμαστε στην Θεία Λειτουργία.

 Ψέλνουν λοιπόν οι ψάλτες τρεις φορές το «Άγιος ο Θεός, Άγιος Ισχυρός, Άγιος Αθάνατος» και μετά από αυτό, για να φανεί ότι ο ύμνος αυτός είναι για την Αγία Τριάδα, λέμε το «Δόξα Πατρί και Υιώ και Αγίω Πνεύματι…». Αλλά εκείνη η μικρή λέξη που λέει μετά από αυτό ο Ιερέας έχει δυσκολία για το τι σημαίνει. Μετά από τα παραπάνω ο Ιερέας βγαίνει στην Ωραία Πύλη και λέει με δυνατή φωνή: «Δύναμις»! Γιατί λέγεται εδώ η λέξη αυτή και ποια έννοια έχει; Θα σας πω, αδελφοί μου, τρείς ερμηνείες για την έννοια του «Δύναμις»:

(α) Όταν ήμουν μαθητής Γυμνασίου και άκουγα τον μακαρίτη τον παπα-Χρήστο στην ενορία μου να βγαίνει στην Ωραία Πύλη και να λέει το «Δύναμις», μέσα μου ένοιωθα σαν έναν άγγελο να μου φωνάζει και να μου λέει: «Δύναμη», κουράγιο στον αγώνα για τον δρόμο του Θεού που άρχισες. «Δύναμη»κατά των κακών λογισμών και κακών επιθυμιών. Έτσι, από μικρός έδινα την ερμηνεία ότι με το «Δύναμις», που λέει ο παπάς μας στην Θεία Λειτουργία, μας προτρέπει να μη λιποψυχούμε, ούτε να τα χάνουμε, αλλά να βαδίζουμε με δύναμη και σταθερότητα τον δρόμο του Θεού. Με αυτή την ερμηνεία του «Δύναμις» έφτασα μέχρις ότου έγινα φοιτητής Θεολογίας.

(β) Στην Θεολογία όμως έμαθα ότι οι Άγγελοι λέγονται «Δυνάμεις». Και όταν λέμε «Κύριε των Δυνάμεων», εννοούμε τον Κύριο των Αγγέλων. Και επειδή, λοιπόν, τον ύμνο «Άγιος ο Θεός» τον έψαλλαν οι Άγγελοι, κατά το όραμα του Ησαίου που είπαμε, έδωσα την ερμηνεία ότι ο Ιερέας λέει την λέξη «Δύναμις», κατά τον Τρισάγιο ύμνο, επειδή αυτός ο ύμνος είναι ύμνος των Αγγέλων, που λέγονται «Δυνάμεις».

(γ) Αργότερα όμως σαν Κληρικός έδωσα μια άλλη ερμηνεία  της λέξης «Δύναμις». Στους Ψαλμούς της Παλαιάς Διαθήκης, όταν ήθελαν να ψάλουν δυνατότερα ένα στίχο, γιατί είχε ωραίο νόημα, πριν από τον στίχο αυτόν, έλεγαν την λέξη «Διάψαλμα». Ήταν η λέξη αυτή μια προειδοποίηση να που σε υψηλότερο τόνο και δυνατότερη φωνή αυτό που θα έλεγαν παρακάτω. Αυτή νομίζω την έννοια έχει και το «Δύναμις»στον Τρισάγιο ύμνο. Είναι ένα κέλευσμα του Ιερέα προς τον ψάλτη, το επόμενο «Άγιος ο Θεός» που θα πει να είναι ισχυρότερο, για να ηχήσει δυνατά στην ψυχή του λαού, σαν τελευταίο που είναι. Αλλά θα συνεχίσουμε στο επόμενο κήρυγμά μας.

Ο Γόρτυνος Ιερεμίας