Πανούργο αποκαλούμε τον σατανά, τον μόνο στην πραγματικότητα εχθρό του ανθρώπου, διότι μας ωθεί σε ποικίλες απασχολήσεις, επιδιώξεις, επιθυμίες, οι οποίες είναι έργα είτε του νου μας, είτε της καρδιάς μας, είτε του θυμικού μας, είτε του βουλητικού μας. Έτσι ο μεν εχθρός είναι πανούργος, ο δε απασχολημένος άνθρωπος, ο εργαζόμενος, δεν έχει αρετή, διότι δεν έχει σχόλη, ησυχία, διότι δεν βλέπει τον Θεό. Μου ρίχνει λόγου χάρη, ο εχθρός έναν λογισμό βλασφημίας ή ανηθικότητας ή απιστίας την ώρα της προσευχής. Ο λογισμός αυτός δεν είναι ενέργεια που πηγάζει από μένα, διότι δεν τον ήθελα.

Ενώ προσευχόμουν, ήρθε μέσα μου σαν βολίδα. Άρα δεν βλασφήμησα, δεν αμάρτησα. Ο σατανάς όμως τι πετυχαίνει; πετυχαίνει να δώσει έργο στην διάνοιά μου και εν συνεχεία στην βούλησή μου. Η διάνοιά μου τώρα παρακαλεί: Χριστέ μου, συγχώρησέ με, διότι είμαι άθεος. Με το να το πεί, αμέσως η βούλησή μου στρέφεται σε αυτό και αφήνει την προσευχή. Ασχολείται με το πώς να διώξει τον λογισμό της βλασφημίας ή της ανηθικότητας, οπότε αλλάζω αμέσως στάση, ενέργεια, αφήνω την απάθεια και ολόκληρος γίνομαι ένα πάθος εναντίον αυτού του λογισμού. Το αποτέλεσμα; Νίκησε ο πονηρός, μου έδωσε έργο.

Όπως ρίχνεις το μπαλάκι στα πόδια του μικρού παιδιού και αυτό το αρπάζει και αρχίζει να παίζει αφήνοντας εσένα ήσυχο, έτσι ακριβώς και ο πονηρός έρριξε τον λογισμό, όχι γι' αυτόν τούτον τον λογισμό, αλλά για να μας δώσει έργο, να μας δώσει απασχόληση. Κατά το ίδιο τρόπο μπορούμε να κατανοούμε όλες τις πανουργίες, όλα όσα προβάλλει ενώπιόν μας ο σατανάς.