Υπήρχε μια διαμάχη μεταξύ Ιουδαίων και Σαμαρειτών. Δεν ήταν συγγενείς λαοί. Η Σαμάρεια ήταν εξ ολοκλήρου ξένη περιοχή με τον εθνικό βίο του Ισραήλ. Οι Σαμαρείτες πήραν το όνομά τους από το όρος Σομόρ. Τον αληθινό Θεό τον θεωρούσαν τοπικό θεό, ενώ παράλληλα πίστευαν και σε άλλους ειδωλολατρικούς θεούς. Οι Ισραηλίτες απέφευγαν με αποστροφή τούς Σαμαρείτες και οι ραββινικές εντολές ήταν να μην έχουν οι Ιουδαίοι ουδεμία σχέση με τους κατοίκους της Σαμαρείας. Στην περιοχή αυτή σταμάτησε ο Χριστός να ξεκουρασθεί και πιο ειδικά στην πόλη Συχάρ κοντά στην πηγή του Ιακώβ. Στον χώρο αυτό έκανε διάλογο με μια γυναίκα Σαμαρείτιδα.

Ο διάλογος του Χριστού με τη Σαμαρείτιδα

Η Σαμαρείτιδα από τις ερωτήσεις και την έκπληξη που δοκίμασε από τα λόγια του Χριστού, φαίνεται πως ήταν μια απλοϊκή γυναίκα, αγράμματη και αμαθής. Ακόμη φαίνεται πως δεν είχε και καλή βιωτή. Παρ’ όλα αυτά, όπως λέγει ο άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας, ήταν άνθρωπος που επιθυμούσε να μάθει την τελειότερη γνώση για τον Θεό. Μεταξύ άλλων ο Κύριος έθιξε το θέμα της λατρείας του Θεού. Βέβαια τόνισε πως ο σαμαρειτικός τρόπος λατρείας του Θεού είναι σφαλερός, ενώ ο Ιουδαϊκός ο ορθός. Οι Ιουδαίοι και οι Σαμαρείτες νόμιζαν πως με τα θυμιάματα, τις θυσίες, τις περιτομές, τον Ναό ή το όρος Γαρειζίν, τους σωματικούς καθαρμούς κ.ά. ευαρεστούν τον Θεό. Έρχεται ο Κύριος και λέγει πως ο Θεός είναι Πνεύμα, δηλαδή άυλος και οι αληθινοί προσκυνητές πρέπει να Τον λατρεύουν πνευματικά. Ο Θεός δεν θεραπεύεται με την ύλη, γι’ αυτό και ανάλογη είναι και η λατρεία στο πρόσωπό Του. Όλοι οι καθαρμοί και οι περιτομές είναι σκιές, ενώ η αλήθεια είναι η πνευματική λατρεία. Ο Ευθύμιος Ζιγαβηνός γράφει πως πνευματική λατρεία είναι η ταπεινοφροσύνη. Άλλος ερμηνευτής θα πει πως αληθινή λατρεία είναι η ορθότητα των δογμάτων και τα κατορθώματα της αρετής.

Πού βρίσκεται ο Θεός;

Πού είναι ο Θεός και πού πρέπει να Τον προσκυνούμε; Ο Θεός είναι παντού και μέσα μας. Ο Θεός είναι πνεύμα και το πνεύμα «ὅπου θέλει πνεῖ» (Ἰω. 3, 8). Όλος ο κόσμος πλέει μέσα στις ενέργειες του Θεού. Άλλωστε το Πνεύμα του Θεού «ἐπεφέρετο ἐπάνω τοῦ ὕδατος» (Γέν. 1, 2) και της αβύσσου. Ο Θεός είναι «πανταχοῦ παρὼν καὶ τὰ πάντα πληρῶν». Ο Θεοφάνης ο Κεραμεύς σημειώνει πως τα λόγια που είπε ο Χριστός στη Σαμαρείτιδα για την αληθινή λατρεία του Θεού, σημαίνουν πως θα έλθει καιρός, κατά τον οποίον «οἱ ἀληθινοὶ προσκυνηταί οὐκ ἐν ἀφωρισμένω τόπῳ, ἀλλὰ πανταχόθεν προσοίσουσιν τὴν προσκύνησιν τῷ πανταχοῦ παρόντι Θεῶ», δηλαδή οι αληθινοί προσκυνητές όχι σε κάποιον ειδικό τόπο, αλλά παντού και σ’ όλα τα μέρη της γης θα προσφέρουν την προσκύνηση στον πανταχού παρόντα Θεό. Μέσα στα δύο τελειωτικά στοιχεία του ανθρώπου που είναι η πράξη και η θεωρία, θα λατρεύεται ο Θεός.

Η Σαμαρείτιδα είναι έλεγχος των ραθύμων

Εάν μια γυναίκα Σαμαρείτιδα δείχνει τόση σπουδή και τόση επιμέλεια και προθυμία για να μάθει κάτι χρήσιμο για την πνευματική της ζωή και παραμένει πλησίον του Κυρίου, αν και αγνοούσε ποιος είναι, καταλαβαίνουμε τι πρέπει να κάνουμε εμείς. Εμείς γνωρίζουμε ποιος είναι ο Ιησούς, πού βρίσκεται, πού προσφέρει τον εαυτό Του κ.λπ. Πάντοτε να Τον αναζητούμε χωρίς οκνηρία. Στοιχειώδη πράγματα αγνοούμε γύρω από την πνευματική μας ζωή. Πολλοί από μας δεν γνωρίζουμε ποιον Θεό λατρεύουμε. Τι είναι η Εκκλησία; Πώς θα σωθούμε; Η μετάνοια τι χαρακτηριστικά έχει και πολλά άλλα. Η γυναίκα αυτή, αν και αμαρτωλή, είχε επιθυμία να μάθει την αληθινή λατρεία του Θεού. Εμείς έχουμε το ίδιο ενδιαφέρον να μάθουμε τη διδασκαλία της Εκκλησίας μας και το Ευαγγέλιο; Αγαπητοί αδελφοί, εάν ενδιαφερόμαστε να μάθουμε κάτι, θα γνωρίζαμε πως η αληθινή λατρεία είναι πνευματική. «Τιμήσατε τὸν Θεὸν πλέον τῆς συνηθείας», γράφει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος. Δεν μας σώζουν τα ευλαβή έθιμα, αλλά η ολόψυχη και με επίγνωση πνευματική λατρεία του Θεού. Αμήν.

Μητροπ. Εδέσσης Ιωήλ,

Ὁ ἐπιούσιος Ἄρτος