Ἐδῶ εἶναι, λοιπόν, τό σπήλαιο μέσα σέ τούτη τήν ἐκκλησία.Ὁ αὐτοκράτορας Ἰουστινιανός ἀνέγειρε αὐτή τή μεγάλη ἐκκλησία πάνω ἀπό τό σπήλαιο μισή χιλιετία μετά ἀπό τή Γέννηση τοῦ Χριστοῦ.Κατεβαίνουμε μερικά σκαλιά κάτω ἀπό τό πάτωμα τῆς ἐκκλησίας, στή σπηλιά.Ἡ καρδιά μας τρεμοπαίζει καί καίγεται.Σ᾿ αὐτή τήν κρύα σπηλιά πρῶτα ἄρχισε νά χτυπᾶ ἡ πλέον ζεστή καρδιά, πού χτύπησε στή γῆ.Κάθε κτύπος τούτης τῆς καρδιᾶς σήμαινε ἀγάπη καί μόνο ἀγάπη πρός τό γένος τῶν ἀνθρώπων. Δεξιά ἕνα ἱερό μέ πολλά χρυσά καί ἀσημένια κανδήλια. Ἐκεῖ γεννήθηκε Αὐτός, ἀπό τήν πεντακάθαρη Παρθένο Μαρία. Ἀριστερά ἄλλο ἱερό, πάλι μέ πολλά κανδήλια. Ἐκεῖ ῆταν ἡ φάτνη καί ἐκεῖ Αὐτός κείτονταν στά φασκιά, στά ἄχυρα, στή φάτνη.
Πολλοί ἀπό τους Ανθρωπου μας ἄρχισαν νά κλαῖνε ἀπό συγκίνηση. Εἶπε ὁ Θεός μέσα ἀπό τόν προφήτη: «Καί ἀφελῶ τήν καρδίαν σαρκίνην» ( Ἰεζ. 36:26).Σ᾿ αὐτή τή σπηλιά -ἐάν ὄχι ὁπουδήποτε ἀλλοῦ- ἡ λίθινη καρδιά γίνεται μαλακή σάν θερμαινόμενο κερί. Ἡ σπηλιά ἀπό μόνη της εἶναι στενάχωρη καί σκοτεινή.Στούς Ἅγίους Τόπους ὑπάρχουν πολλές πιό εὐρύχωρες καί ὡραιότερες σπηλιές. Ὑπάρχουν εὐχάριστες γιά ζῶα, ὑπάρχουν ἄλλες ὅπου κατοικοῦν ἄνθρωποι, ὑπάρχουν πάλι κάποιες πού χρησίμευαν γιά τάφους. Ὅμως ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ, ὁ Φιλάνθρωπος, κατεβαίνοντας ἀπό τόν θρόνο τῆς αἰώνιας λαμπρότητας στή γῆ, δέν ἐπέλεξε οὔτε ἀπό τίς σπηλιές τήν κάλλιστη, τή φωτεινότατη καί τήν πλέον εὐχάριστή.
Ὦ πόση ταπεινοφροσύνη! Πόση ταπείνωση γιά μᾶς! Γι᾿ αὐτό πέφτουμε στά γόνατα, ὅλοι, καί κάνουμε μετάνοιες μπροστά Του, στόν αἰώνιο Νοῦ καί στήν αἰώνια Ἀγάπη.Καί οἱ ψυχές μας ὑψώνονται ἀπ᾿ αὐτή τή σπηλιά πρός Ἐκεῖνον, τόν Βασιλιά τοῦ οὐρανοῦ καί τῆς γῆς, τόν Νικητή τῆς ἁμαρτίας καί τοῦ θανάτου.Ἐξάλου, τί εἶναι γιά μᾶς ἡ σπηλιά Του παρά ράπισμα στή ματαιοδοξία μας καί μόνιμος μάρτυρας τοῦ μεγαλείου Του; Αὐτός, ἀναστημένος καί ζωντανός Κύριος μαζί μέ μᾶς ταξιδεύει ἀόρατα, σάν κάποτε μέ τούς δυό μαθητές Του στούς Ἐμμαούς. Καί ἐμεῖς αἰσθανόμαστε τήν παρουσία Του, καί χαιρόμαστε σέ κάθε βῆμα. Ὅταν ψάλαμε τό τροπάριο τῶν Χριστουγέννων, φώναξε ἕνας προσκυνητής:«Ὁ Χριστός γεννήθηκε»! Καί ἐμεῖς ὅλοι: «Ἀληθῶς γεννήθηκε»! Καί ἤχησε ὅλη ἡ σπηλιά σάν μεγάλη καμπάνα.Ὕστερα βγήκαμε καί πήγαμε νά ἐπισκεφθοῦμε τόν Ἕληνα Μητροπολίτη, καί ὕστερα παρά κάτω. Ὅμως ἡ ψυχή μας παρέμεινε στό ἅγιο Σπήλαιο, καί τό ἅγιο Σπήλαιο στήν ψυχή ἕως τήν σήμερον ἡμέρα.