Ο Χριστός  μας λέει «ἀμὴν ἀμὴν λέγω ὑμῖν, ἐὰν μὴ ὁ κόκκος τοῦ σίτου πεσὼν εἰς τὴν γῆν ἀποθάνῃ, αὐτὸς μόνος μένει· ἐὰν δὲ ἀποθάνῃ, πολὺν καρπὸν φέρει.» Τήν ίδια θεολο­γία άναπτύσσει καί ό Απόστολος Παϋλος «Αλλ᾿ ἐρεῖ τις· πῶς ἐγείρονται οἱ νεκροί; ποίῳ δὲ σώματι ἔρχονται;  ἄφρον, σὺ ὃ σπείρεις, οὐ ζωοποιεῖται ἐὰν μὴ ἀποθάνῃ·  καὶ ὃ σπείρεις, οὐ τὸ σῶμα τὸ γενησόμενον σπείρεις, ἀλλὰ γυμνὸν κόκκον, εἰ τύχοι σίτου ἤ τινος τῶν λοιπῶν·  ὁ δὲ Θεὸς αὐτῷ δίδωσι σῶμα καθὼς ἠθέλησε, καὶ ἑκάστῳ τῶν σπερμάτων τὸ ἴδιον σῶμα.».^[1]

Τα μνημόσυνα αποτελούν ένα πανάρχαιο έθιμο. Διότι οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν πως με τις δεήσεις, τις θυσίες και τις προσφορές ήταν δυνατόν να πετύχουν τη συγγνώμη των Θεών για τα αμαρτήματα των νεκρών.^[2]

Οι αρχαίοι έλληνες τελούσαν μνημόσυνα την 3^η , την 9^η  και την 30^η  "τριακάς" από της ημέρας του θανάτου, στο  όποιο γινόταν και νεκρόδειπνο και τέλος το κατ’ έτος κατά την επέτειο των γενεθλίων του αποθανόντος. Γενικά σε όλο τον αρχαίο ελληνικό κόσμο τελούνταν μνημόσυνα καλούμενα "Νεκύσια" με προσφορές οίνου, ελαίου, αρωμάτων και με θυσία κόκορα ή κότας, χρώματος όμως κατά κανόνα μαύρου.

Σε αντίθεση με τους αρχαίους Έλληνες οι Εβραίοι φαίνεται πως δεν τηρούσαν παρόμοιο έθιμο. Στη Παλαιά Διαθήκη αναφέρεται μόνο μια φορά παρόμοιο γεγονός. Όταν ο Ιούδας φέρεται πως έστειλε από λάφυρα πολέμου το χρηματικό ποσό των περίπου 2.000 δραχμών στο ναό της Ιερουσαλήμ για τέλεση μνημοσύνου "θυσίας" για τα αμαρτήματα των νεκρών Εβραίων που σκοτώθηκαν σε μάχη επειδή προς στιγμή είχαν παραπλανηθεί στην ειδωλολατρία που γι’ αυτόν τον λόγο και σκοτώθηκαν.^[3]

Συνεπώς τα μνημόσυνα των Χριστιανών σήμερα φαίνεται ότι αποτελούν την ιστορική συνέχεια του αρχαίου ελληνικού εθίμου.

Από τους Βυζαντινούς χρόνους η Εκκλησία μας τηρεί κατά παράδοση τέλεση μνημοσύνων υπέρ αναπαύσεως των νεκρών κατά τη 3η ημέρα από του θανάτου (που σχετίζεται με την Ανάσταση), την 9η (που σχετίζεται με τα τάγματα των αγγέλων), την 40η (που σχετίζεται με την Ανάληψη), στη συμπλήρωση 3 μηνών, 6 μηνών και έτους.

Μετά από τη συμπλήρωση του έτους τελούνται μνημόσυνα υπέρ όλων των νεκρών της οικογένειας, Κληρικών και λαϊκών κατά τον εσπερινό της Παρασκευής των Απόκρεων και στον εσπερινό της Παρασκευής της προηγουμένης της Πεντηκοστής (κοινώς του Ρουσαλιού από τα ρόδα των λουλουδιών).

Όλα αυτά τα συνοψίζουν οι πατέρες τις Εκκλησίας μας ο  Άγιος Συμεών Θεσσαλονίκης μας λέει «Τί δέ οἵ καρποί; Ὅτι καί ἄνθρωπος σπέρμα καί ὡς καρπός ἐκ τῆς γής, καί ὡς σίτος καταβαλλόμενος εἰς τήν γῆν, Θεοῦ δυνάμει πάλιν ἕξαναστησεται καί οἶον βλαστήσας ἕν τῷ μέλλοντι, τῷ Χριστῷ τέλειος καί ζῶν προσαχθήσεται. Ὡς γάρ ὅ παρών καρπός θάπτεται μέν ἕν τή γῆ, βλαστάνει δέ μετά ταῦτα, καί πολυχουν τελεσφορεῖ τόν καρπόν, οὕτω καί ἄνθρωπος, τῷ θανάτω τή γῆ διδόμενος, ἀναστήσεται αὔθις. ^[4]

Η  προσφορά των δεήσεων, ικεσιών, θείων λειτουργιών είναι η παροχή βοήθειας πρός τους μεταστά­ντες και η αίτηση του ελέους του Θεού. Ο Ιερός Χρυσόστομος μας λέει «Διότι δεν υπήρξαν τυ­χαία επινόηση αυτά, ούτε ματαίως κάμνομε μνημό­συνο για τους νεκρούς στα θεία μυστήρια και προσφέρομε υπέρ αυτών και παρακαλούμε τον Αμνό πού ευρίσκεται εκεί, που ανέλαβε την αμαρτία του κόσμου, άλλα για να έλθει σ’ αυτούς κάποια παρηγοριά. Ούτε αυτός πού ίσταται ενώπιον του θυσιαστηρίου των φρικτών μυστηρίων ματαίως φωνάζει υπέρ όλων όσων εκοιμήθησαν εν Χριστώ και τελούν τα μνημόσυνα υπέρ αυτών. Εάν λοιπόν δεν εγίνοντο υπέρ αυτών τα μνημόσυνα, ούτε αυτά θα είχαν λε­χθεί. Διότι δεν είναι θέατρο αυτά πού τελούμε μη γένοιτο, αλλά γίνονται αυτά με την εντολή του Αγί­ου Πνεύματος». ^[5]

Ας βοηθούμε λοιπόν και εμείς τους κεκοιμημένους μας και ας τελούμε μνημόσυνα υπέρ αυτών που έφυγαν  από την παρούσα ζωή και να προσφέρομε υπέρ αυτών και να ζητούμε να γίνονται δεήσεις υπέρ αυτών.

Ας προσευχόμαστε υπέρ της οικουμένης, και ας καλούμε και αυτούς μαζί με τους μάρτυρες, τους ομολογητές, τους Ιερείς. Διότι ένα σώμα είμαστε όλοι, έστω και αν υπάρχουν μέλη που είναι λαμπρότερα από άλλα μέ­λη και είναι δυνατόν από παντού να κερδίσουμε γι’ αυτούς συγγνώμη, από τις δεήσεις, από τα δώρα πού κάνουμε υπέρ αυτών, από εκείνους πού καλούμε μαζί με αυτά.

Τα Ιερά Μνημόσυνα τα οποία πραγματοποιούνται αυτές τις μέρες στα προσφιλή μας πρόσωπα που, αν και πέθαναν οι ψυχές τους ζουν στην ποθεινή πατρίδα και αισθάνονται κάθε ευεργεσία που κάνουμε υπέρ αυτών.

Kων/νου Σβετζούρη Θεολόγου

''Εκκλησιαστικού'' Ιερού μας Ναού

[1] Α' Κορ. 15, 35 - 39.

[2] Ιλιάδα, 10, 497

[3] Μακκαβαίων Β΄ 12, 43.

[4] Συμεών Θεσσαλονίκης, Περί του τέλους ημών και της ιεράς τάξεως της κηδείας, PG 155, 689^Α.

[5] Ιωάν. Χρυσοστόμου, Εις Α' Κορινθίους Λογ. 41, PG 61, 361.