«Χαίροις Ἄνασσα, μητροπάρθενον κλέος· ἅπαν γὰρ εὐδίνητον εὔλαλον στόμα ῥητρεῦον οὐ σθένει Σὲ μέλπειν ἀξίως· ἰλιγγιᾷ δὲ νοῦς ἅπας Σου τὸν τόκον νοεῖν· ὅθεν Σὲ συμφώνως δοξάζομεν».

Ὢ Βασίλισσα, δόξα τῶν Μητέρων καὶ τῶν Παρθένων, αὐτὸν μόνο τὸν χαιρετισμὸ Σοῦ προσφέρω: Χαῖρε καὶ εὐφραίνου· διότι κάθε στόμα εὔστροφο, εὔλαλο, εὔγλωττο καὶ ῥητορικὸ ἀδυνατεῖ νὰ Σὲ ἐπαινέση ἀξίως· ἀλλὰ καὶ κάθε νοῦς ἀγγελικὸς καὶ ἀνθρώπινος ἰλιγγιᾶ καὶ σκοτίζεται στὴν προσπάθειά του νὰ σκεφθῆ καὶ νὰ κατανοήση τὸ ἀκατάληπτο καὶ ἀνεξιχνίαστο Μυστήριο τοῦ Τόκου Σου, δηλαδὴ πῶς ἐγέννησες τὸν Υἱὸ τοῦ Θεοῦ· ἐπειδὴ λοιπὸν ἀδυνατοῦμε νὰ νοήσουμε αὐτό, προτιμοῦμε ὅλοι μαζὶ συμφώνως νὰ Σὲ δοξάζουμε.

Ὁσίου Νικοδήμου Ἁγιορείτου, Ἑρμηνεία εἰς τὸν Εἱρμὸν τῆς ᾨδῆς Θ΄ τοῦ Ἰαμβικοῦ Κανόνος τῆς Πεντηκοστῆς, Ποιήματος Ἁγίου Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ ᾿

Επειδὴ ἡ ἐνάτη ᾨδὴ εἶναι ποίημα τῆς Κυρίας ἡμῶν Θεοτόκου, διὰ τοῦτο ὁ Μελῳδὸς πρὸς Αὐτὴν ἐπιστρέφει τὸν παρόντα 2 Εἱρμόν, καὶ λέγει οὕτω· ●Ὦ Βασίλισσα πασῶν τῶν τοῦ Κόσμου βασιλισσῶν ἀνωτέρα, ἡ δόξα τῶν Μητέρων ὁμοῦ καὶ τῶν Παρθένων· δόξα μὲν εἶσαι τῶν Μη- τέρων, διότι ὑπὲρ φύσιν ἔγινες Μήτηρ τοῦ Μονογενοῦς Υἱοῦ καὶ Θεοῦ, τοῦ τὰ πάντα δημιουργήσαντος· δόξα δὲ εἶσαι τῶν Παρθένων, διότι καθὼς ἤσουν κατὰ φύσιν πρὸ τοῦ τόκου Παρθένος, οὕτω καὶ ἐν τῷ τόκῳ καὶ μετὰ τόκον Παρθένος ἔμεινας· καὶ τοῦτο εἶναι τὸ θαυμαστὸν ἐκεῖνο σημεῖον, ὅπου ὑπεσχέθη ὁ Θεὸς νὰ δώσῃ εἰς τὸν Ἄχαζ, λέγων: «Διὰ τοῦτο δώσει Κύριος Αὐτὸς ὑμῖν σημεῖον· ἰδοὺ ἡ Παρθένος ἐν γαστρὶ ἔξει, καὶ τέξεται Υἱὸν» (Ἡσ. ζ΄ 14)· ὅπερ ἑρμηνεύων ὁ Μέγας Βασίλειος, λέγει· «Σημεῖον δὲ παράδοξόν τι καὶ τεραστικὸν καὶ πάρα πολὺ τῆς κοινῆς παρηλλαγμένον φύσεως· ἡ αὐτὴ γυνή, καὶ Παρθένος καὶ Μήτηρ, καὶ ἐν τῷ ἁγιασμῷ τῆς Παρθενίας μένουσα, καὶ τὴν τῆς τεκνογονίας εὐλογίαν κληρονομοῦσα» (Λόγῳ εἰς τὴν ἁγίαν τοῦ Χριστοῦ Γέννησιν, Κεφ. 4, PG τ. 31, στλ. 1465D)· καὶ ὁ Ὠριγένης εἶπε ταῦτα, πρὸ τοῦ νὰ ἐκπέσῃ εἰς αἱρέσεις, εἰς ἔπαινον τῆς παρθενίας τῆς Παρθένου: «Οὐ γὰρ εὔφημον ἄλλην παρ᾿ ἐκείνην (τὴν Μαρίαν δηλ.) τὴν ἀπαρχὴν τῆς παρθενίας ἐπιγράψασθαι» (Ἑρμηνεία εἰς τὸ κατὰ Ματ- θαῖον, Βιβλ. 10, Κεφ. 17, PG τ. 13, στλ. 877Α)

Σύ, Θεοτόκε, χαῖρε καὶ εὐφραίνου, ὄχι μόνον διότι συνέλαβες καὶ ἐγέννησας τὸν Θεὸν Λόγον, Ὅστις εἶναι ἡ χαρὰ καὶ ἡ πηγὴ καὶ ἡ αἰτία πάσης χαρᾶς, ἀλλὰ καὶ διότι Σὺ μὲ τὴν ἰδικήν Σου χαρὰν ἔλυσας τὴν τῆς προμήτορός Σου Εὔας ἀράν, καὶ τὴν ἐκείνης λύπην ἠφάνισας· ὅθεν καὶ ὁ Ἀρχάγγελος Γαβριὴλ ἄλλον ἀσπασμὸν οἰκειότε- ρον καὶ ἁρμοδιώτερον δὲν εὑρῆκε νὰ Σοὶ προφέρῃ, εἰ μὴ τοῦτον «Χαῖρε κεχαριτωμένη» (Λουκ. α΄ 28)· περὶ οὗ πάλιν εἶπεν ὁ θαυμάσιος κατὰ τὴν σοφίαν Ὠριγένης, πρὸ τοῦ ἐκπεσεῖν εἰς τὰς αἱρέσεις: 3 «Ξένος ὁ ἀσπασμὸς τῇ Παρθένῳ (ἐδόκει), οὐδαμοῦ τῆς Γραφῆς εὑρισκόμενος, ταύτῃ δὲ μόνῃ τηρούμενος: “Χαῖρε κεχαριτωμένη, ὁ Κύριος μετὰ Σοῦ” (Ἑρμηνεία εἰς τὸ Κατὰ Λουκᾶν, PG 13, 1815Α ὑποσ. 16)· πρὸς Ἣν καὶ ἡ Ἐλισάβετ ὑποδεχομένη ἐβόησε, τοῦ Προδρόμου σκιρτῶντος ἐν τῇ γαστρὶ αὐτῆς: “Εὐλογημένη Σὺ ἐν γυναιξίν”· οὐδεμία γὰρ τῆς τοιαύτης χάριτος κοινωνὸς οὔτε γέγονεν, οὔτε γενέσθαι δύναται. Ἕν τὸ θεῖον κύημα· εἷς ὁ θεῖος τόκος· καὶ μία ἡ γεννήσασα τὸν Θεάνθρωπον» (Ἀποσπάσματα Ὠριγένους ἐν τοῖς Λόγοις Μακαρίου Χρυσοκεφάλου εἰς τὸ Κατὰ Λουκᾶν, Λόγος Γ΄ εἰς τοὺς Ὄρθρους τῶν Ἑορτῶν τῆς Θεοτόκου, PG τ. 13, στλ. 1901ΑC).

Ἐπιφέρει δὲ ὁ Μελῳδὸς καὶ τὴν αἰτίαν, διὰ τὴν ὁποίαν εἶπεν εἰς τὴν Θεοτόκον μόνον νὰ χαίρῃ, χωρὶς νὰ τῆς εἰπῇ ἀφ᾿ ἑαυτοῦ ἄλλο τι ἐγκώμιον· διότι, λέγει,  πᾶν στόμα, ὅσον καὶ ἂν εἶναι εὔστροφον, ὅσον καὶ ἂν εἶναι εὔλαλον, ὅσον καὶ ἄν εἶναι εὔγλωττον καὶ ῥητορικόν, πάλιν μὲ ὅλας ταύτας τὰς φυσικὰς ἀρετάς του δὲν δύναται κατ᾿ ἀξίαν νὰ Σὲ ἐπαινέσῃ. Ὅθεν προσφυῶς εἶπε καὶ ὁ Κύπρου θεῖος Ἐπιφάνιος, ἐγκωμιάζων τὴν Παρθένον· «Πῶς μακαρίσω τὴν ὁλόῤῥιζον δόξαν; ὅτι χωρὶς Θεοῦ μόνου πάντων ἀνωτέρα ὑπάρχει· καλλιωτέρα γὰρ τῶν Χερουβὶμ καὶ Σεραφὶμ καὶ πάσης στρατιᾶς πέφυκεν Ἀγγελικῆς· πρὸς ἣν Οὐρα- νοῦ καὶ γῆς οὐκ ἐπαρκέσει γλῶσσα, τάχα δὲ οὔτε Ἀγγέλων· καὶ γὰρ αὐτοὶ ὕμνον καὶ αἶνον καὶ τιμὴν καὶ δόξαν προσήνεγκαν, ἀλλὰ κατ᾿ ἀξίαν εἰπεῖν οὐκ ἴσχυσαν» (Λόγος 5, Ἐγκώμιον εἰς τὴν Παναγίαν Θεοτόκον, PG τ. 43, στλ. 492Α).

Οὐ μόνον δὲ κάθε εὔλαλον στόμα δὲν δύναται νὰ Σὲ ἐπαινέσῃ κατ᾿ ἀξίαν, Θεοτόκε, ἀλλὰ καὶ κάθε νοῦς Ἀγγέλων καὶ ἀνθρώ- πων ἰλιγγιᾷ καὶ σκοτίζεται εἰς τὸ νὰ νοήσῃ πῶς ἐγέννησας ἀφθόρως καὶ ὑπερφυῶς τὸν Μονογενῆ Υἱὸν τοῦ Θεοῦ· ἀκατάληπτον γὰρ 4 τοῦτο καὶ ἀνεξιχνίαστον· ἐπειδὴ οὐδὲ ἴχνος κἂν ὀλίγον τι γνώσεως τοῦ μυστηρίου τούτου δύναται νὰ εὕρῃ ὁ νοῦς διὰ νὰ παρη- γορηθῇ· ὅσον γὰρ τοῦτο ἐξετάζεται, τόσον περισσότερον ἀνεξέταστον μένει· καὶ ὅσον φανεροῦται, τόσον κρυφιώτερον γίνεται. Ὅθεν ὁ Σελευκείας Βασίλειος, ὡς ἐκπροσ- ώπου τῆς Θεοτόκου πρὸς τὸν Υἱὸν Αὐτῆς, ἔτι βρέφος ὄντα, λέγει· «Ποίαν ἐπὶ Σοί, παιδίον, προσηγορίαν εὕρω ἁρμόζουσαν; ἀν- θρώπου; ἀλλὰ θεϊκὴν ἔσχες τὴν σύλληψιν· Θεοῦ; ἀλλὰ ἀνθρω- πίνην ἔλαβες σάρκωσιν. Τί οὖν ἐπὶ Σὲ διαπράξωμαι; γαλακτο- τροφήσω, ἢ θεολογήσω; ὡς Μήτηρ θεραπεύσω, ἢ ὡς δούλη προσκυνήσω; ὡς Υἱὸν περιπτύξωμαι, ἢ ὡς Θεῷ προσεύξωμαι; ἐπιδώσω γάλα, ἢ προσενέγκω θυμίαμα; τί τὸ ἄῤῥητον τοῦτο θαῦμα τὸ μέγιστον;» (Λόγος 39, Εἰς τὸν Εὐαγγελισμὸν τῆς Παναγίας Θεοτόκου, PG τ. 85, στλ. 448 ΑΒ). Ἐπειδὴ λοιπὸν πάντα τὰ κατὰ Σέ, Θεοτόκε, εἶναι ἀκατά- ληπτα, διὰ τοῦτο καὶ ἡμεῖς δὲν ἐξετάζομεν αὐτά, ἀλλὰ μόνον συμφώνως ἅπαντες Σὲ δοξάζομεν.