Ὁ Ὅσιος Σεραφεὶμ (1759-1833, † Μνήμη: 2α Ἰανουαρίου καὶ 19η Ἰουλίου), ὁ ἀγαπημένος Ἅγιος τῆς Ρωσίας καὶ ὅλου τοῦ ὀρθοδόξου κόσμου, μᾶς δίνει στὴν ἀρχὴ κάποιες πρακτικὲς συμβουλὲς γιὰ τὴν ἄσκηση τῆς «ἐξωτερικῆς», τῆς «προφορικῆς» προσευχῆς. Ὅλη ἡ τέχνη εἶναι αὐτὴ ἀκριβῶς: Εἴτε περπατᾶς, εἴτε κάθεσαι, εἴτε στέ- κεσαι, εἴτε ἐργάζεσαι, εἴτε βρίσκεσαι στὴν Ἐκκλησία, ἄφησε τὴν προσευχὴ αὐτὴ νὰ γλιστράει πάντα ἀπὸ τὰ χείλη σου: «Κύριε, Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησόν με τὸν ἁμαρτωλό». Μὲ τὴν προσευχὴ αὐτὴ μέσα σου θὰ βρεῖς ἐσωτερικὴ εἰρήνη καὶ γαλήνη σώματος καὶ ψυχῆς.

Ὅταν ἀρχίσεις αὐτὴν τὴν ἐπίκληση, συγκέντρωσε ὅλες τὶς ἐσωτερικὲς δυνάμεις τοῦ πνεύματός σου, ἕνωσε αὐτὲς μὲ ἐκεῖνες τῆς καρδιᾶς σου καὶ παράμεινε ἀκίνητος. Γιὰ μιὰ ἢ δυὸ ἢ καὶ περισσότερες ἡμέρες σκέψου μόνο τὸ νό- ημα αὐτῶν ποὺ λές, προφέροντας κάθε λέξη ξεχωριστὰ καὶ προσεκτικά. Ὅταν ὁ Κύριος θερμάνει τὴν καρδιά σου μὲ τὴν Χάρη Του, ἡ ἐσωτερικὴ προσευχὴ θὰ γίνει σὰν μιὰ πηγὴ ζῶντος ὕδατος ποὺ ρέει ἀκατάπαυστα, ἀνατρέφοντας συνέχεια καὶ ζωογονώντας σε.

Στὴν συνέχεια ὁ ἴδιος Ἅγιος μᾶς ἐξηγεῖ τὰ μυ- στικὰ τῆς «ἐσωτερικῆς», τῆς θείας προσευχῆς, μὲ τοῦτα τὰ καταπληκτικὰ λόγια: Ἡ προφορικὴ προσευχὴ δὲν εἶναι ἀρκετὴ καὶ οἱ Μοναχοί, οἱ ὁποῖοι δὲν συνοδεύουν αὐτὴν μὲ ἐσωτερικὴ προσευχή, δὲν εἶναι παρὰ ἕνα σύννεφο καπνοῦ. Ὁ Μοναχὸς χωρὶς ἐσωτερικὴ προσευχὴ εἶναι σὰν ἕνα ψάρι ἔξω ἀπὸ τὸ νερό. Ὁ Μοναχὸς δὲν πρέπει νὰ σταματήσει στὰ πρῶτα στάδια τῆς προσπάθειάς του. Πρέπει νὰ προχωρήσει σὲ ὑψηλότερα στάδια, γιατὶ μόνο ὅταν φθάσει σὲ αὐτά, μπορεῖ ν᾿ ἀποκτήσει τὴν Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.

Κι ὅταν ἔλθει τὸ Πνεῦμα, ἡ προσευχὴ δὲν ἔχει ἀνάγκη ἀπὸ λόγια. Τότε κάθε κίνηση σταματᾶ καὶ ἡ ἴδια ἡ προσευχὴ ἀλλάζει φύση. Ἡ ψυχὴ προσεύχεται ἔξω ἀπὸ τὴν προσευχή. Τότε πιὰ κυριαρχεῖ ἡ ἡσυχία, ἡ σιωπὴ τοῦ Πνεύματος, ἡ ἀνάπαυσή Του, ποὺ ὑπερβαίνει κάθε προσευχή, εἰρήνη ποὺ ξεπερνᾶ κάθε εἰρήνη. Ἡ προσευχή, ἡ νηστεία, ἡ ἡσυχία καὶ ἡ ἐγκράτεια σχηματίζουν τὸ τέθριππο ἅρμα, ποὺ μεταφέρει τὴν ψυχὴ πρὸς τὴ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ.