Η Εξομολόγηση είναι βαρύ και μεγάλο έργο για τον Κληρικό, πρέπει όμως να αρχίση κανείς αυτό το έργο, έστω κι αν κάνη λάθη. Προσεύχεται για κάθε πρόβλημα να του δώση ο Θεός λύσεις. Ο πρώτος λόγος που του έρχεται μετά από έντονη προσευχή πρέπει να τον αναφέρη. Πάντως, κανείς δεν είναι αλάνθαστος. Μόνον όσοι δεν εργάζονται δεν κάνουν λάθη. Οι αδρανείς τα κάνουν όλα καλά;
- Είναι φοβερό πράγμα η αύξηση της αγάπης των ανθρώπων προς την ψυχολογία. Η ψυχολογία βοηθά τους Δυτικούς, αλλά το φοβερό είναι όταν την μαθαίνουν οι Ορθόδοξοι και με αυτήν αντικαθιστούν την νηπτική παράδοση της Εκκλησίας. Πρέπει να κλονίσουμε την αγάπη των Ορθοδόξων στην ψυχολογία, επειδή η ψυχολογική μεθοδολογία είναι έξω από την Ορθόδοξη Παράδοση και, συγχρόνως, διακρίνεται από την δυτική νοοτροπία.
- Η σαρκική αμαρτία αρχίζει πρώτα ψυχολογικά-συναισθηματικά και έπειτα έρχεται στο σώμα, οπότε προσπαθεί να βρη ευκαιρίες για να ολοκληρωθή η πτώση.
- Μερικά παιδιά ωριμάζουν πολύ γρήγορα σωματικά, αλλά ο ψυχικός τους κόσμος δεν ωριμάζει εύκολα.
- Μερικοί θέλουν να συνδυάσουν την έγγαμη ζωή με την γλυκύτητα της προσευχής, όπως την ζούν οι ασκητές. Αλλά αυτό δεν μπορεί να πραγματοποιηθή. Γι’ αυτό και στενοχωρούνται και απελπίζονται. Η νοερά προσευχή θέλει καθαρότητα ψυχής και σώματος. Θα πρέπη να τους καθοδηγούμε διακριτικά και να τους λέμε ότι είναι καλύτερα να σταματήση η προσευχή, παρά να διακοπή η επικοινωνία με το άλλο μέρος της συζυγίας και να διαλυθή η οικογένεια. Αν διαλυθή η οικογένεια, τότε ο άνδρας θα ζητήση άλλη γυναίκα και πιθανόν η γυναίκα άλλον άνδρα και τότε χάνεται και η προσευχή. Οπότε και η οικογένεια διαλύεται και η προσευχή χάνεται. Χρειάζεται διακριτικός συντονισμός πνευματικής ζωής και εγγάμου ζωής από έμπειρο Πνευματικό Πατέρα.

- Αν θέλης να καταστρέψης κάποιον, πες του ότι έχει καλή φωνή ή επαίνεσέ τον για κάποιο χάρισμά του.
- Οι άνθρωποι δεν κάνουν αμέσως ειλικρινή εξομολόγηση. Θα περάση πολύς καιρός για να εκφράσουν αυτό που τους βασανίζει και πολλές φορές θα το πουν ωσάν να το είχαν ξεχάσει. Χρειάζεται πολλή προσοχή. Να δείχνουμε αγάπη και να περιμένουμε την ειλικρινή εξομολόγησή τους. Επίσης, πολλοί λένε ότι δεν θα τα πω όλα, για να μη μου στερήση ο Πνευματικός την θεία Κοινωνία. Να τους ενθαρρύνουμε να κάνουν ειλικρινή εξομολόγηση και, όταν εξομολογούνται ειλικρινώς, να χειριζόμαστε με διάκριση τα θέματα.
- Παρατηρούμε συχνά ένα γενικό φαινόμενο. Μόλις οι άνθρωποι γνωρίζουν τον Χριστό, αισθάνονται την γλυκύτητα της πνευματικής ζωής και αμέσως θέλουν να εγκαταλείψουν την εργασία τους και να αφιερωθούν στον Χριστό. Επειδή, όμως, είναι οικογενειάρχες και αυτή η επιθυμία τους είναι παροδική, χρειάζεται να τους συγκρατούμε για να σταθεροποιηθούν σε αυτό το πνευματικό έργο και με τον καιρό θα βρουν τρόπους να εναρμονίσουν το θέλημα του Θεού με την εργασία τους. Έπειτα θα κάνουν αυτό που θέλουν, ή να αλλάξουν τρόπο ζωής, χωρίς να δημιουργηθούν προβλήματα. Το ίδιο πρόβλημα αντιμετώπισε ο Απόστολος Παύλος με τους Χριστιανούς της Θεσσαλονίκης που δεν ήθελαν να εργάζωνται, όταν γνώρισαν τον Χριστό.

- Υπάρχουν μερικοί Πνευματικοί Πατέρες που βάζουν κανόνα στις γυναίκες να κάνουν παιδιά, ακόμη και όταν το απαγορεύη ο γιατρός –έστω και αν πεθάνουν– και το δικαιολογούν αυτό ότι έτσι θα γίνουν μάρτυρες. Δεν πρέπει να παραβιάζουμε την ελευθερία των ανθρώπων, αλλά να βρίσκουμε τρόπους να τους θεραπεύουμε και να υπακούουν στο θέλημα του Θεού με την δική τους ελευθερία. Επίσης, προτροπή για το μαρτύριο μπορεί να κάνη κανείς στον εαυτό του και όχι στους άλλους.
- Υπάρχουν Πνευματικοί Πατέρες, οι οποίοι για να είναι ασφαλείς τηρούν το γράμμα του νόμου. Αυτό τους δίνει μια ασφάλεια. Όμως, πιο ασφαλείς είναι εκείνοι οι Πνευματικοί Πατέρες που ριψοκινδυνεύουν για την αγάπη του αδελφού και κάνουν οικονομία, βιώνοντας το “πνεύμα” του νόμου. Κάνοντας οικονομία, μέσα από προσευχή, αισθάνονται ότι για την αγάπη του αδελφού παρέβησαν το γράμμα του κανόνος. Αυτός ο έλεγχος τους κρατά στην ταπείνωση, η οποία φέρνει Χάρη. αντίθετα, αυτοί που δικαιώνουν τους εαυτούς τους, ως τηρητάς του νόμου, δυσκολεύονται στην σωτηρία.
- Όσοι Πνευματικοί Πατέρες είναι υπερβολικά αυστηροί δεν μπορούν να κρατήσουν κοντά τους ανθρώπους, ούτε μπορούν να τους βοηθήσουν.
- Συνήθως δεν βάζω κανόνα για μετάνοιες, δεν καθορίζω πόσες μετάνοιες πρέπει να κάνη ο άλλος. Αλλά του συνιστώ να κάνη μετάνοιες, έως ότου κουρασθή και έως ότου το σώμα συνηθίσει να συμμετέχη στην προσευχή, μαζί με τον νου. Έτσι όλα γίνονται με αγάπη και ελευθερία, χωρίς εξαναγκασμό.

- Όταν ο εξομολόγος βλέπη τον εξομολογούμενο με αγάπη και συμπάθεια, χωρίς να τον κατακρίνη, την ώρα που εξομολογείται τις πτώσεις του, τότε θα ωφεληθή και θα λάβη Χάρη και θα φωτισθή για να αντιμετωπίση σωστά το πρόβλημα, δηλαδή να θεραπεύση την πληγή. Αν, όμως, τον κατακρίνη έστω και με έναν λογισμό, τότε δεν θα φωτισθή από τον Θεό, αλλά και ο εξομολογούμενος θα καταλάβη αυτήν την στάση του Πνευματικού και δεν θα φύγη αναπαυμένος.
- Όταν έρχωνται άνθρωποι να εξομολογηθούν, ενώ προηγουμένως είχαν άλλο Πνευματικό, δεν πρέπει να κλονίζουμε το κύρος του προηγούμενου Πνευματικού. Να τους συνιστούμε να λάβουν ευλογία από τον προηγούμενο Πνευματικό για να έλθουν σε μας. Τότε και ο εξομολογούμενος θα ευλογηθή, αλλά και το έργο το δικό μας θα ευοδοθή. Διαφορετικά δεν θα επιτύχουμε στο έργο αυτό και θα φύγουν και από μας.
- Σήμερα είναι δύσκολη η διαπαιδαγώγηση των παιδιών. Ίσως οι γονείς θα πρέπη να κοιτάξουν τον εαυτό τους και να αναπτυχθούν οι ίδιοι πνευματικά, για να μη χάσουν την σωτηρία τους. Αυτό προέχει και αυτό θα μεταδοθή στα παιδιά.

- Για τα ορθόδοξα βιβλία συμβαίνει το εξής: Μπορεί κανείς να γράψω 500 σελίδες που να είναι όλα σύμφωνα με την εκκλησιαστική διδασκαλία και να περιληφθή και ένα λάθος. Όλοι θα σταθούν στο λάθος και θα τον χαρακτηρίσουν ως αιρετικό. Απαιτείται μεγάλη προσοχή. Και όταν κανείς κάνη λάθος και είναι νέος, το δικαιογολούν οι άλλοι ως κουταμάρα. Όταν όμως έχη ηλικία και λίγο πείρα, τότε δεν τον δικαιολογούν καθόλου.

Ιερά Μονή Μαχαιρά